🌱 ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ: ਘੱਟ ਖਰਚੇ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਝਾੜ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਸਹੀ ਤਰੀਕਾ (PAU ਵੱਲੋਂ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼)
ਸਰੋਤ (Source)
ਇਹ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (PAU), ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਮਾਈਕਰੋਬਾਇਓਲੌਜੀ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
1. ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ?
ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦਾਂ, ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਂ (Microorganisms) ਦੇ ਫਾਰਮੂਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਖਾਦਾਂ ਵਾਲੇ ਤੱਤ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਵਾ ਵਿਚਲੀ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚਲੀ ਫਾਸਫੋਰਸ ਨੂੰ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ, ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਕਾਰਨ ਹਾਰਮੋਨ (ਹੋਰ ਵਿਕਾਸ ਦਰ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ) ਬਣਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵਧਣ-ਫੁੱਲਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।
2. ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦਾਂ ਵਰਤਣ ਦੇ ਮੁੱਖ ਲਾਭ
- ਘੱਟ ਖਰਚੇ ਨਾਲ ਪੌਦੇ ਨੂੰ ਪੋਸ਼ਣ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
- ਵਿਕਾਸ ਦਰ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਉਪਲਬਧ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ।
- ਹਵਾ ਵਿਚਲੀ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਨੂੰ ਪੌਦਿਆਂ ਲਈ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ।
- ਅਣਘੁਲੀ ਫਾਸਫੋਰਸ ਨੂੰ ਘੁਲਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।
- ਫਸਲ ਦੇ ਝਾੜ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
- ਕਾਸ਼ਤ ਦੀ ਲਾਗਤ ਘਟਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਸਿਹਤ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
3. 🌾 ਮੁੱਖ ਫਸਲਾਂ ਲਈ PAU ਵੱਲੋਂ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ (ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਲਾਭ)
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ ਸਾਰਣੀ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵੱਲੋਂ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ, ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਢੰਗ ਅਤੇ ਝਾੜ ਵਿੱਚ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਵਾਧਾ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ:
ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵੱਲੋਂ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦਾਂ
| ਫਸਲ | ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ | ਮਾਤਰਾ/ਏਕੜ | ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਢੰਗ | ਖਰਚਾ (ਰੁਪਏ/ਏਕੜ) | ਝਾੜ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ (%) |
| ਅਨਾਜ ਫਸਲਾਂ |
| ਕਣਕ | ਕੰਨਸੋਰਸ਼ੀਅਮ ਜੀਵਾਣੂ ਖਾਦ | 500 ਗ੍ਰਾਮ | ਬੀਜ ਨੂੰ ਲਾਓ | 40 | 1-1.5 |
| ਮੱਕੀ | ਕੰਨਸੋਰਸ਼ੀਅਮ ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ | 500 ਗ੍ਰਾਮ | ਬੀਜ ਨੂੰ ਲਾਓ | 40 | 4-6 |
| ਝੋਨਾ | ਐਜ਼ੋਸਪਾਇਰਲਮ ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ | 500 ਗ੍ਰਾਮ | ਪਨੀਰੀ ਨੂੰ ਲਾਓ | 40 | 3-4 |
| ਨਕਦੀ ਦੀ ਫਸਲ |
| ਗੰਨਾ |
ਕੰਨਸੋਰਸ਼ੀਅਮ ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ |
4 ਕਿਲੋ |
ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਓ |
280 |
4-5 |
| ਸਬਜ਼ੀਆਂ / ਮਸਾਲਾ |
| ਪਿਆਜ |
ਕੰਨਸੌਰਸ਼ੀਅਮ ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ |
4 ਕਿਲੋ |
ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਓ |
280 |
2-3 |
| ਆਲੂ |
ਕੰਨਸੋਰਸ਼ੀਅਮ ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ |
4 ਕਿਲੋ |
ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਓ |
280 |
4-5 |
| ਹਲਦੀ |
ਕੰਨਸੋਰਸ਼ੀਅਮ ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ |
4 ਕਿਲੋ |
ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਓ |
280 |
5-6 |
| ਤੇਲ ਬੀਜ ਫ਼ਸਲਾਂ |
| ਰਾਇਆ-ਸਰ੍ਹੋਂ |
ਸੁਡੋਮੋਨਾਸ ਪੁਟੀਡਾ ਐਮ ਐਲ ਈ 8 |
250 ਗ੍ਰਾਮ |
ਬੀਜ ਨੂੰ ਲਾਓ |
30 |
5-11.7 |
| ਫਲੀਦਾਰ ਫਸਲਾਂ (ਦਾਲਾਂ) |
| ਛੋਲੇ |
ਰਾਈਜ਼ੋਬੀਅਮ ਅਤੇ ਪੀ.ਜੀ.ਪੀ.ਆਰ |
500 ਗ੍ਰਾਮ |
ਬੀਜ ਨੂੰ ਲਾਓ |
40 |
7-13 |
| ਮਾਂਹ |
ਰਾਈਜ਼ੋਬੀਅਮ ਅਤੇ ਪੀ.ਜੀ.ਪੀ.ਆਰ |
500 ਗ੍ਰਾਮ |
ਬੀਜ ਨੂੰ ਲਾਓ |
40 |
10-11 |
| ਮਸਰ |
ਰਾਈਜ਼ੋਬੀਅਮ ਅਤੇ ਪੀ.ਜੀ.ਪੀ.ਆਰ |
500 ਗ੍ਰਾਮ |
ਬੀਜ ਨੂੰ ਲਾਓ |
40 |
6-7 |
| ਗਰਮੀ ਰੁੱਤ ਦੀ ਮੂੰਗੀ |
ਰਾਈਜ਼ੋਬੀਅਮ |
250 ਗ੍ਰਾਮ |
ਬੀਜ ਨੂੰ ਲਾਓ |
30 |
12-16 |
| ਮੂੰਗੀ |
ਰਾਈਜ਼ੋਬੀਅਮ |
250 ਗ੍ਰਾਮ |
ਬੀਜ ਨੂੰ ਲਾਓ |
30 |
8-10 |
| ਮਟਰ |
ਰਾਈਜ਼ੋਬੀਅਮ |
250 ਗ੍ਰਾਮ |
ਬੀਜ ਨੂੰ ਲਾਓ |
30 |
6-7 |
| ਅਰਹਰ |
ਰਾਈਜ਼ੋਬੀਅਮ |
250 ਗ੍ਰਾਮ |
ਬੀਜ ਨੂੰ ਲਾਓ |
30 |
8-10 |
| ਸੋਇਆਬੀਨ |
ਰਾਈਜ਼ੋਬੀਅਮ |
250 ਗ੍ਰਾਮ |
ਬੀਜ ਨੂੰ ਲਾਓ |
30 |
3-4 |
| ਗਰਮੀ ਰੁੱਤ ਦੀ ਮਾਂਹ |
ਰਾਈਜ਼ੋਬੀਅਮ |
250 ਗ੍ਰਾਮ |
ਬੀਜ ਨੂੰ ਲਾਓ |
30 |
3-4 |
| ਚਾਰੇ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ |
| ਬਰਸੀਮ |
ਰਾਈਜ਼ੋਬੀਅਮ |
250 ਗ੍ਰਾਮ |
ਬੀਜ ਨੂੰ ਲਾਓ |
30 |
8-10 |
| ਲੂਸਣ |
ਰਾਈਜ਼ੋਬੀਅਮ |
250 ਗ੍ਰਾਮ |
ਬੀਜ ਨੂੰ ਲਾਓ |
30 |
8-10 |
4. 🧪 ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ ਵਰਤਣ ਦੇ ਢੰਗ (ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਤਰੀਕੇ)
1. ਬੀਜ ਨੂੰ ਲਗਾਉਣਾ (Seed Treatment)
ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ ਨੂੰ ਅੱਧਾ ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੋਲ ਲਓ।
ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ ਦੇ ਘੋਲ ਅਤੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਫਰਸ਼ ਜਾਂ ਤਰਪਾਲ ਉੱਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਲਾ ਲਓ।
ਬੀਜ ਨੂੰ ਛਾਂਵੇਂ ਸੁਕਾ ਕੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਜਲਦੀ ਬੀਜ ਦਿਓ।
2. ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਉਣਾ (Soil Application)
ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ ਨੂੰ 10 ਕਿਲੋ ਮਿੱਟੀ / ਰੂੜੀ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਲਓ ਅਤੇ ਇੱਕ ਏਕੜ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰ ਪਾ ਦਿਓ।
ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਸਿਆੜਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿਓ।
3. ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਨੂੰ ਲਗਾਉਣਾ (Seedling Root Dip)
ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ ਨੂੰ 100 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੋਲ ਲਓ।
ਇੱਕ ਏਕੜ ਦੀ ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਨੂੰ 45 ਮਿੰਟ ਲਈ ਇਸ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਨੀਰੀ ਲਗਾ ਦਿਓ।
5. ⚠️ ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਮੇਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ
- ਫਸਲ ਲਈ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ ਹੀ ਵਰਤੋ।
- ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ ਦਾ ਲਿਫਾਫਾ ਧੁੱਪ ਅਤੇ ਗਰਮੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਠੰਢੀ ਥਾਂ ਤੇ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਲਗਾਉਣ ਵੇਲੇ ਹੀ ਖੋਲ੍ਹੋ।
- ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ ਨੂੰ ਮਿਆਦ ਪੁੱਗਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਵਰਤੋ।
- ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ ਵਰਤਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਨਾ ਰੱਖੋ।
- ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ ਲਗਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਜਲਦੀ ਕਰ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
- ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ ਨੂੰ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਨਾ ਵਰਤੋ।
📞 ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਸੰਪਰਕ
ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਕਨੀਕੀ ਸਵਾਲ ਜਾਂ ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ, ਤੁਸੀਂ ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ:
- ਮੁਖੀ, ਮਾਈਕਰੋਬਾਇਓਲੌਜੀ ਵਿਭਾਗ
- ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ
- ਫੋਨ ਨੰ: 0161-2401960-79 ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ 330
- ਈਮੇਲ: hodmb@pau.edu
🌱 Biofertilizers: The Low-Cost Way to Boost Crop Yield (PAU Recommended Guide)
Source (ਸਰੋਤ):
This entire information is officially recommended by the Department of Microbiology, Punjab Agricultural University (PAU), Ludhiana.
1. What are Biofertilizers? (ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ?)
Farmers, it is essential to understand that biofertilizers are not chemical fertilizers. They are formulations of Microorganisms (ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਂ).
When applied to the fields, these tiny living organisms help in converting essential nutrients—like Nitrogen (ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ) from the air and Insoluble Phosphorus (ਅਣਘੁਲੀ ਫਾਸਫੋਰਸ) from the soil—into forms that plants can easily absorb. (ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ)
Additionally, these microbial activities produce natural Growth Hormones (ਹਾਰਮੋਨ/ਵਿਕਾਸ ਦਰ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ) that assist in the overall growth and development of the plants.
2. Key Benefits of Using Biofertilizers (ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦਾਂ ਵਰਤਣ ਦੇ ਮੁੱਖ ਲਾਭ)
Biofertilizers are often called "Low-Cost Fertilizers" because they provide huge benefits with minimal expense. The main advantages are:
- They provide plant nutrition at a Low Cost (ਘੱਟ ਖਰਚਾ).
- Supply substances that Increase Growth Rate (ਵਿਕਾਸ ਦਰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ).
- Make atmospheric Nitrogen (N) available to plants.
- Help in dissolving Insoluble Phosphorus (P).
- Increase Crop Yield (ਝਾੜ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ).
- Reduce Cultivation Cost (ਕਾਸ਼ਤ ਦੀ ਲਾਗਤ) and improve Soil Health (ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਸਿਹਤ).
3. 📋 Complete PAU Recommendation Table (ਸੰਪੂਰਨ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਸਾਰਣੀ)
Here is the complete table showing the recommended biofertilizer, quantity, application method, estimated cost, and the percentage increase in yield for major crops, as advised by PAU:
PAU Recommended Biofertilizers
| Crop (ਫਸਲ) | Biofertilizer (ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ) | Qty/Acre (ਮਾਤਰਾ/ਏਕੜ) | Application Method (ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਢੰਗ) | Cost (₹/Acre) (ਖਰਚਾ) | Yield Increase (%) (ਝਾੜ ਵਾਧਾ %) |
| Cereal Crops (ਅਨਾਜ ਫਸਲਾਂ) |
| Wheat (ਕਣਕ) | Consortium (ਕੰਨਸੋਰਸ਼ੀਅਮ) | 500 g | Seed Treatment (ਬੀਜ ਨੂੰ ਲਾਓ) | 40 | 1-1.5 |
| Maize (ਮੱਕੀ) | Consortium (ਕੰਨਸੋਰਸ਼ੀਅਮ) | 500 g | Seed Treatment (ਬੀਜ ਨੂੰ ਲਾਓ) | 40 | 4-6 |
| Paddy/Rice (ਝੋਨਾ) | Azospirillum (ਐਜ਼ੋਸਪਾਇਰਲਮ) | 500 g | Seedling Dip (ਪਨੀਰੀ ਨੂੰ ਲਾਓ) | 40 | 3-4 |
| Cash Crops (ਨਕਦੀ ਦੀ ਫਸਲ) |
| Sugarcane (ਗੰਨਾ) |
Consortium (ਕੰਨਸੋਰਸ਼ੀਅਮ) |
4 kg |
Soil Application (ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਓ) |
280 |
4-5 |
| Vegetables / Spices (ਸਬਜ਼ੀਆਂ / ਮਸਾਲਾ) |
| Onion (ਪਿਆਜ) |
Consortium (ਕੰਨਸੌਰਸ਼ੀਅਮ) |
4 kg |
Soil Application (ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਓ) |
280 |
2-3 |
| Potato (ਆਲੂ) |
Consortium (ਕੰਨਸੋਰਸ਼ੀਅਮ) |
4 kg |
Soil Application (ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਓ) |
280 |
4-5 |
| Turmeric (ਹਲਦੀ) |
Consortium (ਕੰਨਸੋਰਸ਼ੀਅਮ) |
4 kg |
Soil Application (ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਓ) |
280 |
5-6 |
| Oilseed Crops (ਤੇਲ ਬੀਜ ਫ਼ਸਲਾਂ) |
| Raya-Sarson (ਰਾਇਆ-ਸਰ੍ਹੋਂ) |
Pseudomonas putida MLE 8 (ਸੁਡੋਮੋਨਾਸ ਪੁਟੀਡਾ) |
250 g |
Seed Treatment (ਬੀਜ ਨੂੰ ਲਾਓ) |
30 |
5-11.7 |
| Leguminous Crops (Pulses) (ਫਲੀਦਾਰ ਫਸਲਾਂ) |
| Chickpea (ਛੋਲੇ) |
Rhizobium & PGPR (ਰਾਈਜ਼ੋਬੀਅਮ & ਪੀ.ਜੀ.ਪੀ.ਆਰ) |
500 g |
Seed Treatment (ਬੀਜ ਨੂੰ ਲਾਓ) |
40 |
7-13 |
| Urd/Black Gram (ਮਾਂਹ) |
Rhizobium & PGPR (ਰਾਈਜ਼ੋਬੀਅਮ & ਪੀ.ਜੀ.ਪੀ.ਆਰ) |
500 g |
Seed Treatment (ਬੀਜ ਨੂੰ ਲਾਓ) |
40 |
10-11 |
| Lentil (ਮਸਰ) |
Rhizobium & PGPR (ਰਾਈਜ਼ੋਬੀਅਮ & ਪੀ.ਜੀ.ਪੀ.ਆਰ) |
500 g |
Seed Treatment (ਬੀਜ ਨੂੰ ਲਾਓ) |
40 |
6-7 |
| Fodder/Other Legumes (ਚਾਰੇ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ) |
| Berseem (ਬਰਸੀਮ) |
Rhizobium (ਰਾਈਜ਼ੋਬੀਅਮ) |
250 g |
Seed Treatment (ਬੀਜ ਨੂੰ ਲਾਓ) |
30 |
8-10 |
(For more details on Soybean (ਸੋਇਆਬੀਨ), Moong (ਮੂੰਗੀ), Peas (ਮਟਰ), etc., please consult the full PAU advisory.)
4. 🧪 Three Correct Methods of Application (ਜੀਵਾਣੂੰ ਖਾਦ ਵਰਤਣ ਦੇ ਢੰਗ)
1. Seed Treatment (ਬੀਜ ਨੂੰ ਲਗਾਉਣਾ)
- Mix the biofertilizer in half a litre of water (ਅੱਧਾ ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ).
- Mix the solution and the seeds well on a clean floor or tarpaulin.
- Dry the seeds in the shade (ਛਾਂਵੇਂ ਸੁਕਾਓ) and sow quickly (ਜਲਦੀ ਬੀਜ) in the field.
2. Soil Application (ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਉਣਾ)
- Mix the biofertilizer with 10 kg of soil or farmyard manure (ਮਿੱਟੀ / ਰੂੜੀ ਖਾਦ).
- Spread this mixture evenly across one acre.
- Apply the biofertilizer-mixed soil into the furrows (ਸਿਆੜਾਂ) before sowing.
3. Seedling Root Dip (ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਨੂੰ ਲਗਾਉਣਾ)
- Dissolve the biofertilizer in 100 liters of water (100 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ).
- Dip the seedlings for one acre (ਪਨੀਰੀ) into this solution for 45 minutes (45 ਮਿੰਟ) before transplanting.
For more in-depth knowledge on Fertilizer Management, check out our article: Fertilizer Management Tips (ਖਾਦ ਪ੍ਰਬੰਧਨ)
5. ⚠️ Essential Precautions During Use (ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ)
To ensure biofertilizers provide maximum benefit, strictly follow these precautions:
- Compatibility: Use only the recommended biofertilizer for your specific crop.
- Storage: Store the biofertilizer packet away from sunlight and heat (ਧੁੱਪ ਅਤੇ ਗਰਮੀ), in a cool place (ਠੰਢੀ ਥਾਂ).
- Expiry: Use the biofertilizer before its expiry date (ਮਿਆਦ ਪੁੱਗਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ).
- Chemicals: DO NOT mix (ਨਾਲ ਨਾ ਵਰਤੋ) biofertilizer with chemical fertilizers or pesticides.
- Sowing: After treatment, seeds should be sown quickly (ਜਲਦੀ ਬੀਜਾਈ).
- Sun Exposure: Do not leave the treated seeds in direct sunlight.
To learn more about PAU's role in modern farming, visit their official website: PAU Official Website (ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ)
6. Contact for More Information (ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਸੰਪਰਕ)
For any technical questions, farmers and students may contact the experts at PAU:
- Department Head: Head, Department of Microbiology (ਮੁਖੀ, ਮਾਈਕਰੋਬਾਇਓਲੌਜੀ ਵਿਭਾਗ)
- University: Punjab Agricultural University, Ludhiana
- Phone No: 0161-2401960-79 Extension 330
- Email: hodmb@pau.edu
